Projektowanie partycypacyjne to metoda, która poszerza ekspercką perspektywą o wiedzę i doświadczenia odbiorców projektowanych rozwiązań. Gdy idziemy miejskim skwerem wśród drzew albo odpoczywamy na ławce w cieniu, często nie zastanawiamy się, jak silnie obecność miejskiej zieleni wpływa na nasze samopoczucie.
Zasoby przyrodnicze miasta to nie tylko bariera przed upałem i hałasem, ale też nieformalna przestrzeń spotkań i swobodnego odpoczynku. Czym jest i jak w praktyce wygląda ten proces? W miarę jak miasto się rozwija, każdy z nas może przyczynić się do tego, by terenów zieleni publicznej było więcej, by były dostępne i lepiej zaprojektowane.
Dobre praktyki w zarządzaniu miejską zielenią opierają się nie tylko na zapisach planistycznych i inwestycyjnych, ale również na wsłuchiwaniu się w głosy mieszkańców. Choć podstawą są dokumenty strategiczne, takie jak plany miejscowe, programy rewitalizacji czy analizy środowiskowe, to ich skuteczność zależy w dużej mierze od tego, czy potrafią uchwycić realne potrzeby społeczności lokalnej. Każdy park czy skwer jest bowiem współtworzony przez mieszkańców: ich nawyki, obecność, rytuały dnia codziennego. To oni wiedzą, gdzie brakuje cienia, a które alejki są zbyt wąskie dla wózka czy roweru.
Projektowanie partycypacyjne pozwala więc na identyfikację potrzeb, które mogłyby umknąć nawet najbardziej wnikliwym specjalistom. Lokalni użytkownicy doskonale znają niedogodności, problemy i wyzwania związane z daną przestrzenią czy usługą. Dodatkowo, włączenie perspektywy użytkowników często prowadzi do bardziej innowacyjnych i jednocześnie lepiej dopasowanych rozwiązań łącząc ekspercką wiedzę techniczną z praktycznym doświadczeniem.
Właśnie z tej potrzeby powołaliśmy projekt GreenLab Toruń – miejski eksperyment zaprojektowany po to, by włączyć mieszkańców w dialog o zielonej infrastrukturze. GreenLab to przestrzeń do rozmowy – o zieleni, środowisku i tym, jak wspólnie chcemy kształtować miasto. Realizowany jest w duchu partycypacji – angażując różne strony: mieszkańców, urzędników, organizacje społeczne, ekspertów i projektantów. Równie istotne było, aby wypracowane wspólnie rekomendacje nie pozostały jedynie zapisem rozmów, ale zostały rzeczywiście uwzględnione – by instytucje miejskie mogły się do nich odnieść, ocenić ich wykonalność i zadeklarować konkretne działania.
Przeczytaj więcej o głównych założeniach projektu TUTAJ.
Od 2022 roku odbyły się trzy edycje projektu. Efektem wspólnej pracy były konkretne rekomendacje dla toruńskiego samorządu, dotyczące m.in. inwentaryzacji zieleni, retencji wody, placów zabaw, komunikacji z Radami Okręgów czy projektowania wybiegów dla psów. Część zaleceń z edycji 2023 została już wdrożona – zrealizowano spacer badawczy po Bulwarze Filadelfijskim, w trakcie którego wspólnie z mieszkańcami zebrano uwagi dotyczące niedawno zmodernizowanej przestrzeni; rozpoczęto pilotaż społecznej inwentaryzacji drzew w parku Glazja, a także – zgodnie z rekomendacją – zwiększono zatrudnienie i budżet Wydziału Środowiska i Ekologii.
W każdym z tych przypadków punktem wyjścia była wiedza mieszkańców i ich codzienne doświadczenie korzystania z przestrzeni miejskiej. Rekomendacje opracowane w GreenLabie nie tylko trafiły do urzędników – w wielu przypadkach zapoczątkowały konkretne działania po stronie miasta.
Do udziału w GreenLabie nie trzeba mieć specjalistycznego przygotowania – wystarczą doświadczenie życia w mieście i chęć zaangażowania. Uczestnicy reprezentują różne środowiska i punkty widzenia. To właśnie ta różnorodność jest siłą programu i pozwala budować porozumienie.
Zachęcamy do udziału w kolejnych edycjach GreenLabu i do aktywności na rzecz zieleni. Przestrzeń, w której żyjemy, zależy również od naszych codziennych decyzji i zaangażowania.
Autorka artykułu
Agnieszka Trzaska