GreenLab – laboratorium dialogu dla miejskiej zieleni

Projektowanie partycypacyjne to metoda, która poszerza ekspercką perspektywą o wiedzę i doświadczenia odbiorców projektowanych rozwiązań. Gdy idziemy miejskim skwerem wśród drzew albo odpoczywamy na ławce w cieniu, często nie zastanawiamy się, jak silnie obecność miejskiej zieleni wpływa na nasze samopoczucie.

Zasoby przyrodnicze miasta to nie tylko bariera przed upałem i hałasem, ale też nieformalna przestrzeń spotkań i swobodnego odpoczynku. Czym jest i jak w praktyce wygląda ten proces? W miarę jak miasto się rozwija, każdy z nas może przyczynić się do tego, by terenów zieleni publicznej było więcej, by były dostępne i lepiej zaprojektowane.  

Obywatelska perspektywa w zarządzaniu miejską zielenią

Dobre praktyki w zarządzaniu miejską zielenią opierają się nie tylko na zapisach planistycznych i inwestycyjnych, ale również na wsłuchiwaniu się w głosy mieszkańców. Choć podstawą są dokumenty strategiczne, takie jak plany miejscowe, programy rewitalizacji czy analizy środowiskowe, to ich skuteczność zależy w dużej mierze od tego, czy potrafią uchwycić realne potrzeby społeczności lokalnej. Każdy park czy skwer jest bowiem współtworzony przez mieszkańców: ich nawyki, obecność, rytuały dnia codziennego. To oni wiedzą, gdzie brakuje cienia, a które alejki są zbyt wąskie dla wózka czy roweru. 

GreenLab jako partycypacyjny model dyskusji 

Projektowanie partycypacyjne pozwala więc na identyfikację potrzeb, które mogłyby umknąć nawet najbardziej wnikliwym specjalistom. Lokalni użytkownicy doskonale znają niedogodności, problemy i wyzwania związane z daną przestrzenią czy usługą. Dodatkowo, włączenie perspektywy użytkowników często prowadzi do bardziej innowacyjnych i jednocześnie lepiej dopasowanych rozwiązań łącząc ekspercką wiedzę techniczną z praktycznym doświadczeniem.

Kiedy stosuje się projektowanie partycypacyjne?

Właśnie z tej potrzeby powołaliśmy projekt GreenLab Toruń – miejski eksperyment zaprojektowany po to, by włączyć mieszkańców w dialog o zielonej infrastrukturze. GreenLab to przestrzeń do rozmowy – o zieleni, środowisku i tym, jak wspólnie chcemy kształtować miasto. Realizowany jest w duchu partycypacji – angażując różne strony: mieszkańców, urzędników, organizacje społeczne, ekspertów i projektantów. Równie istotne było, aby wypracowane wspólnie rekomendacje nie pozostały jedynie zapisem rozmów, ale zostały rzeczywiście uwzględnione – by instytucje miejskie mogły się do nich odnieść, ocenić ich wykonalność i zadeklarować konkretne działania. 

Przeczytaj więcej o głównych założeniach projektu TUTAJ. 

Jak działa GreenLab? 

• Do udziału w projekcie może zgłosić się każda osoba zainteresowana tematyką zieleni i środowiska w mieście. 

• Spośród chętnych tworzona jest grupa robocza, w której zasiadają przedstawiciele różnych środowisk: mieszkańcy, członkowie organizacji społecznych, radni okręgowi, eksperci i aktywiści. 

• Przez kilka miesięcy grupa regularnie spotyka się, analizuje zagadnienia, dzieli się doświadczeniami i wspólnie wypracowuje rekomendacje. 

• Efektem pracy jest dokument z propozycjami zmian, który przekazywany jest do Wydziału Środowiska i Ekologii Urzędu Miasta Torunia. 

• Urzędnicy zapoznają się z dokumentem, odnoszą się do rekomendacji i – tam, gdzie to możliwe – deklarują pierwszy krok w kierunku ich wdrożenia. 

Jak GreenLab wpływa na toruńską politykę zarządzania zielenią? 

Od 2022 roku odbyły się trzy edycje projektu. Efektem wspólnej pracy były konkretne rekomendacje dla toruńskiego samorządu, dotyczące m.in. inwentaryzacji zieleni, retencji wody, placów zabaw, komunikacji z Radami Okręgów czy projektowania wybiegów dla psów. Część zaleceń z edycji 2023 została już wdrożona – zrealizowano spacer badawczy po Bulwarze Filadelfijskim, w trakcie którego wspólnie z mieszkańcami zebrano uwagi dotyczące niedawno zmodernizowanej przestrzeni; rozpoczęto pilotaż społecznej inwentaryzacji drzew w parku Glazja, a także – zgodnie z rekomendacją – zwiększono zatrudnienie i budżet Wydziału Środowiska i Ekologii. 

Wśród efektów pracy grup roboczych w ramach edycji z 2024 roku warto kilka wyróżnić: 

• Społeczna inwentaryzacja zieleni: Dzięki zaangażowaniu uczestników GreenLabu przetestowano aplikację drzewa.info, która umożliwia tworzenie mapy miejskiej zieleni. Po pozytywnej ocenie i zebraniu danych, aplikacja została rekomendowana jako narzędzie, które może być wdrożone w miejskich procedurach, a urzędnicy podjęli kroki w kierunku jej szerszego wykorzystania. 

• Konkurs „Moje Podwórko”: Grupa robocza opracowała propozycje zmian w formule konkursu, rozszerzając jego zakres i akcentując rolę zieleni. Rekomendacje zostały przekazane do Biura Toruńskiego Centrum Miasta, a Urząd zapowiedział prace nad nową formą programu. 

• Zieleń w inwestycjach MZD – Zidentyfikowano problem marginalizacji zieleni w projektach drogowych i zaproponowano konkretne rozwiązania, m.in. obowiązkowe konsultacje z WSIE, zatrudnienie specjalistów ds. zieleni oraz wdrożenie mechanizmów kontroli jakości nasadzeń. Część rekomendacji została już wdrożona: obowiązuje nowe zarządzenie nakazujące konsultacje projektów z WSIE, trwają uzgodnienia standardów, a MZD planuje zatrudnienie specjalisty ds. zieleni. 

• Komunikacja z Radami Okręgów: W odpowiedzi na wniosek grupy roboczej, wprowadzono praktykę przekazywania informacji o inwestycjach zielonych do Rad Okręgów już na etapie koncepcji. Pozwala to na wcześniejsze włączanie lokalnych przedstawicieli społeczności w procesy decyzyjne i skuteczniejsze uwzględnianie ich głosu. 
  

W każdym z tych przypadków punktem wyjścia była wiedza mieszkańców i ich codzienne doświadczenie korzystania z przestrzeni miejskiej. Rekomendacje opracowane w GreenLabie nie tylko trafiły do urzędników – w wielu przypadkach zapoczątkowały konkretne działania po stronie miasta.  

Zapoznaj się z dokładnymi rekomendacjami i informacją zwrotną z Wydziału Środowiska i Ekologii TUTAJ. 

Do udziału w GreenLabie nie trzeba mieć specjalistycznego przygotowania – wystarczą doświadczenie życia w mieście i chęć zaangażowania. Uczestnicy reprezentują różne środowiska i punkty widzenia. To właśnie ta różnorodność jest siłą programu i pozwala budować porozumienie.  

Zachęcamy do udziału w kolejnych edycjach GreenLabu i do aktywności na rzecz zieleni. Przestrzeń, w której żyjemy, zależy również od naszych codziennych decyzji i zaangażowania. 

Autorka artykułu
Agnieszka Trzaska