Wnioski z narady obywatelskiej Bydgoskiego Włącznika Antysmogowego
Jak przyspieszyć tempo wymiany bezklasowych pieców w województwie kujawsko-pomorskim? Zebraliśmy postulaty samorządów województwa.
Podczas debaty „Implementacja przepisów antysmogowych w gminach województwa kujawsko-pomorskiego”, która odbyła się 6 czerwca 2023 roku w ramach projektu Bydgoski Włącznik Antysmogowy wspólnie z przedstawicielami i przedstawicielkami samorządów województwa kujawsko-pomorskiego oraz podmiotami społecznymi dyskutowaliśmy nad możliwościami przyspieszenia tempa wymiany pozaklasowych pieców w województwie. Zgodnie z zapisami uchwały antysmogowej dla województwa kujawsko-pomorskiego od 1 stycznia 2024 roku będzie obowiązywał na terenie całego województwa zakaz użytkowania bezklasowych pieców na paliwa stałe.
W trakcie dyskusji przedstawiciele samorządów gminnych, które zobowiązane są do wdrażania przepisów antysmogowych, wskazały szereg barier i trudności, które wpływają na powolne tempo wymiany pozaklasowych pieców.
Wyzwanie stanowi współpraca z posiadaczami pozaklasowych pieców, dla których barierą jest niepewność związana z wysokością kosztów ogrzewania po jego wymianie. Mieszkańcy podczas instalacji nowego źródła ogrzewania decydują się na pozostawienie starego pieca jako rozwiązania awaryjnego w przypadku zaistnienia nieoczekiwanych niedoborów paliw lub zmian cen energii.
Dodatkowo duży odsetek mieszkańców nie ma wiedzy o obowiązujących przepisach antysmogowych, czy o dostępnych źródłach dofinansowania do wymiany ogrzewania. Część mieszkańców ma nadzieję na to, że przepisy antysmogowe nie będą egzekwowane lub zostaną zmienione na korzyść osób, które nie podjęły żadnych działań w kierunku wymiany ogrzewania.
Obecne jest przekonanie, że kampanie informacyjne prowadzone na poziomie lokalnym nie zawsze trafiają do odpowiednich grup mieszkańców. Brakuje szerokiego przekazu na poziomie wojewódzkim czy krajowym w zakresie obowiązku wymiany pieców i możliwości uzyskania wsparcia w tym zakresie. Obecne ogólnopolskie kampanie medialne postrzegane są raczej jako reklamy programów rządowych niż wskazujące na konkretne zobowiązania obywateli i gmin. Duże wątpliwości budzi to, jak przepisy uchwały antysmogowej mają być egzekwowane w przypadku osób, które się do nich nie dostosowały.
O ile panuje przekonanie, że prywatni właściciele bezklasowych pieców ostatecznie zostaną zmobilizowani do podjęcia wymiany źródeł ogrzewania, to większe wyzwanie wiąże się z zasobem komunalnym, szczególnie w większych miastach województwa kujawsko-pomorskiego oraz w przypadku najuboższych mieszkańców. Przedstawiciele samorządów wskazują na trudności związane ze spełnianiem wymogów konserwatorskich w budynkach zabytkowych, ale także kosztochłonności inwestycji w zasobie komunalnym, które w zdecydowanej większości przypadków wymagają nie tyle wymiany źródeł ogrzewania, co także działań termomodernizacyjnych. Inwestycje te są konieczne, aby uniknąć wzrostu kosztów ogrzewania, po jego wymianie i zwiększyć efektywność inwestycji. Z tego względu największym problemem jest pozyskanie środków na tego rodzaju kompleksowe inwestycje.
W budynkach wielorodzinnych, także z udziałem własności gminnej, częstym problemem są także kwestie związane z podziałem własności nieruchomości, które blokują podejmowanie jakichkolwiek działań.
Debata była realizowana z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG pod Honorowym Patronatem Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotra Całbeckiego. Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
Podczas debaty przedstawiciele samorządów gminnych i podmiotów społecznych zaproponowali szereg rekomendacji, które mogą wesprzeć proces wymiany pozaklasowych pieców w województwie kujawsko-pomorskim.
Oczekiwane są konkretne rozwiązania na poziomie wojewódzkim, które wzmacniałyby realizację uchwały antysmogowej:
Wzmocnienie działań informacyjnych prowadzonych przez gminy poprzez utworzenie (wojewódzkiej) strony internetowej zbierającej wszystkie możliwości wsparcia do wymiany źródeł ogrzewania oraz zbierającej informacje o możliwym wsparciu w konkretnych gminach województwa (na przykład poprzez interaktywną mapę gmin).
Prowadzenie ogólnowojewódzkiej kampanii informacyjnej dotyczącej zapisów uchwały antysmogowej i obowiązków z niej wynikających z wykorzystaniem telewizji, radia, prasy.
Wprowadzenie obowiązku posiadania energetyka przez gminy w województwie oraz częściowe wsparcie finansowe w ustanowieniu tego stanowiska w gminach.
Stworzenie wojewódzkiego programu dofinansowania do wymiany ogrzewania.
Potrzeba wytycznych i przepisów wykonawczych w zakresie egzekwowania postanowień dotyczących naruszania terminów wymiany bezklasowych pieców.
Z kolei wśród rozwiązań na poziomie lokalnym wskazano:
Zapewnienie środków na tworzenie straży międzygminnych/gminnych w celu kontroli domowych palenisk.
Zapewnienie środków na tworzenie wojewódzkiej sieci ekodoradców, którzy pracowaliby w bezpośrednim dotarciu do mieszkańców
Zapewnienie środków na tworzenie centrum usług międzygminnych (złożonych z usług świadczonych przez ekodoradców, strażników gminnych oraz specjalistów w zakresie rządowych programów wsparcia) dla mniejszych gmin lub w ramach gminnych obszarów funkcjonalnych.
Tworzenie programów kształcenia dla firma instalatorskich, które zapewnią rozwój branży i rozbudowę kadry firm instalatorskich.
Prowadzenie stałych działań informacyjno-edukacyjnych wśród różnych grup (od przedszkoli do Uniwersytetów Trzeciego Wieku) i włączanie w te działania różnych podmiotów jak lekarze czy kościoły.
Edukacja konserwatorów zabytków w zakresie koniecznych i dostępnych rozwiązań.
Debata była też okazją do podzielenia się praktykami, rozwiązaniami, które w wielu gminach województwa sprawdzają się w procesie wymiany bezklasowych pieców. Zachęcamy wszystkich do korzystania z tych doświadczeń:
Dostępny dla mieszkańców punkt konsultacyjny (zapewnienie otwarcia punktu do późnych godzin popołudniowych przez jeden dzień w tygodniu i/lub w soboty)
Stałe informowanie o działaniu punktów konsultacyjnych i możliwościach wsparcia w wymianie źródeł ogrzewania (np. poprzez lokalną prasę, ulotki do skrzynek mieszkańców, kwartalniki gminne).
Dostarczanie informacji do mieszkańców o konieczności wymiany bezklasowych pieców i możliwościach wsparcia wraz z podatkami.
Współpraca z sołtysami przy informowaniu mieszkańców.
Współpraca z zarządcami budynków wspólnotowych w informowaniu mieszkańców i realizacji inwestycji.
Marketing szeptany oraz dobry sąsiedzki przykład.
Bezpośrednie doradztwo i wsparcie mieszkańców krok po kroku w procedurze pozyskania dotacji oraz realizacji inwestycji wymiany źródła ogrzewania.
Przekierowywanie poszczególnych mieszkańców z kontroli prowadzonych przez straż miejską do ekodoradców.
Przeprowadzania kontroli palenisk, tak aby mieszkańcy czują się zobligowani do wymiany ogrzewania
Prefinansowanie dla wykonawców nowych instalacji grzewczych.
Wzorowanie się na gminach, które mają już osiągnięcia.
Edukacja rodziców poprzez kontakt z przedszkolami.